Over het belang van het als management serieus nemen van kritische geluiden in organisaties is de laatste jaren het nodige geschreven. Thijs Homan benadrukt het serieus nemen van lokale, informele gesprekken tussen collega’s, waarin betekenis wordt gegeven aan wat er echt leeft. In het team, op afdelingen, in een project of gewoon bij de koffiemachine worden in gesprekken gedachten en gevoelens van medewerkers uitgewisseld en manifest. De betekenissen en gedragspatronen die hieruit ontstaan vormen de belangrijkste basis van hoe medewerkers omgaan met organisatieveranderingen. Formele structuren, geplande veranderprocessen en strategieën ten spijt.

Ook het boek ‘Tegenspraak; hoe je beter wordt van dwarsliggers’ van Peter van Lonkhuyzen gaat over de noodzaak om kritiek in organisaties meer serieus te nemen. Hij laat aan de hand van voorbeelden zien dat tegenspraak niet serieus nemen ronduit gevaarlijk kan zijn. Wat vooral interessant is , is dat hij de belangrijkste (psychologische en biologische) mechanismen op een rij zet die tegenspraak goed ontvangen en tegenspraak geven zo lastig maken. Die mechanismen treden vaak onbewust op of zijn zo in de rituelen van de organisatie ingesleten dat ze als normaal worden ervaren. Tegenspraak moet je dus bewust gaan organiseren. Voor de critici: er is nog geen overtuigend bewijs dat door tegenspraak organisaties een beter resultaat laten zien.  Wel is aangetoond dat tegenspraak leidt tot meer motivatie en betrokkenheid bij medewerkers. Meer ‘engagement’. En dat heeft wel een bewezen positieve uitwerking op de prestaties.

Uit de vele verhalen over het gebrek aan kwaliteit van bestuur in organisaties in de media  de afgelopen jaren blijkt dat tegenspraak in praktijk constructief benutten lastig blijft. Van Lonkhuyzen geeft een aantal voorbeelden van Nederlandse bedrijven die tegenspraak succesvol georganiseerd hebben. Voor alle managers die er ook mee aan de slag willen geeft hij een praktisch en naar mijn mening goed werkbaar stappenplan. Er staat dus weinig meer in de weg om met tegenspraak concreet aan de slag te gaan. Toch? En als je het voorzichtig aan wilt proberen: begin met de ondernemingsraad nu eens echt serieus te nemen!